De dood van een rechter komt de Braziliaanse elite erg goed uit

Rio de Janeiro – Op donderdagmiddag ziet een visser een vliegtuigje in zee storten. Aan boord de machtigste en meest gevreesde man van Brazilië. Nog geen twee uur later weet het hele land: rechter Teori Zavascki is dood. ‘Verongelukt’, melden de kranten en televisiestations.

door Marjon van Royen

De hoofden van veel Brazilianen gelijk op de achterdochtstand. Zavascki dood? Uitgerekend nu? Op Twitter en Facebook regent het vraagtekens.

Zavascki was van het Hooggerechtshof. De enige rechter die verantwoordelijk was voor het grote corruptieproces rond het staatsoliebedrijf Petrobras. Tijdens het kerstreces had hij doorgewerkt aan een geheim dossier waarin de namen van minstens honderd politici worden genoemd. In februari zou hij zijn aanklacht openbaar maken. De hele politieke top van het land kon achter de tralies belanden.

‘Hij was erg gespannen’, vertelt zijn zoon, advocaat Francisco bij wie Zavascki de dag voor zijn dood op bezoek was. ‘Mijn vader maakte zich zorgen omdat het om machtige namen gaat. Hij zei: 2017 wordt nog ingewikkelder dan 2016.’

In mei 2016 werd de gekozen linkse president Dilma Rousseff afgezet. Een parlementaire coup. De van corruptie verdachte vice-president Temer deed de presidentiële sjerp om en benoemde een kabinet van honderd procent blanke mannen. Vrijwel allemaal van corruptie verdacht. De reden van de coup werd al snel duidelijk, want een spijtoptant had het gekonkel van de coupplegers op band vastgelegd. Doel: het corruptie-onderzoek van Zavascki stoppen. Maar de rechter ging door.

Een ‘vreselijk ongeluk’, stamelde president Temer zaterdag bij de kist van Zavascki. ‘Een verlies voor de democratie.’ Natuurlijk probeert een corrupte president de dood van zijn aartsvijand als ‘ongeluk’ te bestempelen. Maar de pers? Sinds de visser het vliegtuig zag vallen heeft Globo – het machtigste mediaconcern van Brazilie – geen woord van twijfel geuit. De Twitter-golf die het land overspoelde was geen nieuws.

Op maandag kwam Globo met een bestraffend artikel. De sociale media zouden ‘gevaarlijk nepnieuws’ verspreiden, door te berichten over de bedreigingen aan het adres van de rechter. Globo gaf toe dat Zavascki en zijn familie het afgelopen jaar waren bedreigd. Zelfs de foto van een neefje van drie van de rechter was op Facebook gepost onder de kop: ‘Geef dit kind een lesje’. ‘Nepnieuws’, stelde Globo. Niet omdat het niet waar was. Maar omdat ‘betrouwbare bronnen’ vertelden dat de rechter ‘zich nooit iets aantrok van wat er via sociale media wordt verspreid’. ‘Nepnieuws’, concludeerde de krant, ‘is een ontwrichtend fenomeen.’