Verdwaasd kijkt Colombia naar zichzelf

Bogotá – Het was een onaangekondigde tragedie in Colombia. Want welke gek zegt na 52 jaar burgeroorlog nee tegen de vrede? Wie kan er tegen ontwapening en verzoening zijn, na een halve eeuw oorlog met meer dan een kwart miljoen doden en zeven miljoen ontheemden?

door Marjon van Royen

Welnu: 50,24 procent van de Colombiaanse stemmers, zo bleek afgelopen zondag. Met een achteloze druk op de knop verwezen ze een vredesakkoord met de linkse guerrillabeweging Farc naar de vuilnisbak. Vier jaar onderhandelen in Havana. Een autistische guerrillabeweging die niet was verslagen, maar wel bereid bleek de wapens in te leveren, oorlogsmisdaden op te biechten en sorry te zeggen. Het was een historische kans. ‘Het akkoord is niet perfect, maar de enige mogelijkheid’, waarschuwde president Santos. Het mocht niet baten. Verdwaasd kijkt Colombia nu naar zichelf, zoals Engeland deed na het Brexit-referendum. Sommige nee-stemmers denken dat er opnieuw onderhandeld kan worden. Maar het is maar de vraag of dat wat oplevert.

Het is, alweer, een tragedie van pijn en wrok misbruikt en opgezweept door een rechtse populist. Natuurlijk lijdt Colombia aan een enorm posttraumatisch stresssyndroom. Twee derde van het land was in handen van óf een drugsdealende en kinderlokkende linkse guerrilla, óf van de rechtse paramilitairen, opgericht met hulp van de rechtse ex-president Álvaro Uribe. ‘Zelfverdedigingsgroepen’ noemden die zich. In de praktijk waren het moordcommando’s onder legerbescherming. Ze hakten boeren en indianen in stukjes, ten gunste van grootgrondbezitters. De meeste slachtoffers in de oorlog zijn door de paramilitairen gemaakt. In 2006 sloot toenmalig president Uribe een vredesakkoord met de para’s. Ze leverden een deel van de wapens in en gingen vrolijk verder met moorden. Alleen heetten ze nu ‘criminele bendes’.

‘Dit is de uitlevering van Colombia aan het Castro-Chávez-socialisme’, zei Uribe nu in zijn campagne tegen het vredesakkoord. ‘Een ballet van straffeloosheid’ dat ‘onrecht’ zou doen aan de slachtoffers. Het akkoord voorzag in een soort waarheidsrechtbanken naar Zuid-Afrikaans model. En wel degelijk met straffen. Opmerkelijk is dat het platteland waar de oorlog woedde in overweldigende meerderheid voor het vredesakkoord stemde. Het was in de relatief beschermde steden dat de nee-stem werd uitgebracht. Maar het meest schokkende: 63 procent van de kiezers ging níet stemmen. Kan het de grote meerderheid van de Colombianen echt geen bal meer schelen of er vrede komt in hun land of niet?

Gepubliceerd in De Groene Amsterdammer van 6 oktober 2016