'El Capo' van Mexico

Baas van het machtigste drugskartel ter wereld.  Zo rijk dat hij dit jaar op de Forbes-lijst stond. Meer dan 10.000 moorden. Afgehakte hoofden, en lijken in zuur opgelost. Joaquin Guzmán heet hij, bijgenaamd ‘El Chapo’, letterlijk ‘Kortje’, vanwege zijn gedrongen gestalte. De man fascineert me. Al jaren. Hoe groeit een half geletterde boerenzoon uit tot de meest gezochte drugsbaas ter wereld?

Luister ook naar het radio portret over 'El Chapo'

Hier is hij dan. In één van de tientallen video’s waarin zijn heldendaden worden bezongen. De hoempa-muziek is rottig. Geen bewegend beeld. Alleen wat foto’s. Toch worden dit soort filmpjes twee, soms drie miljoen keer bekeken. Weinig popsterren die daaraan kunnen tippen.

Tomatenkistje
‘El Chapo’ Guzmán komt uit de deelstaat Sinaloa. Een ruig en armgebied van zwijgzame boeren, beheerst door macho-codes en bloedige clangevechten. Al meer dan een eeuw lang wordt in Sinaloa marihuana verbouwd. De vader van El Chapo was ook zo’n marihuana-boer. Doodarm. In tegenstelling tot de mannen die in de hippie-jaren zestig de marihuana naar de VS begonnen te smokkelen.

Het verhaal gaat dat de wieg van baby Guzmán een tomatenkistje was. Als kind al moest hij op het land werken. De jonge Guzmán schopte het niet verder dan de vierde klas lagere school.

Sicilië van Mexico
Het verhaal gaat dat hij door zijn vader werd mishandeld. Maar op een dag loopt hij weg, en hij  komt onder de vleugels van de grootste marihuanahandelaren uit de streek: Felix Gallardo, bijgenaamd El Padrino.
Bij zijn ‘Peetvader’ maakt Guzmán snel carrière. Binnen een paar jaar heeft hij het geschopt tot luitenant van het Sinaloa-kartel.
De deelstaat Sinaloa is inmiddels uitgegroeid tot het Sicilië van Mexico: thuisbasis van een gevreesde maffia met vertakkingen door het hele land. De ‘gallos’ -letterlijk de hanen- van Sinaloa nemen de cocaïne-routes van de Colombianen over. Niet de Colombianen, maar de mannen uit Sinaloa zijn eind jaren 80 de belangrijkste smokkelaars van cocaïne naar de VS.

Tunnel onder de grens
Het vernuft van ‘El Chapo’ bewijst zich in zijn moderne smokkelmethoden. Zo laat hij de cocaïne verpakken aan de lopende band, en verstoppen in conserveblikken van rooie pepers. Hij laat ook tunnels graven. Pal onder de grens tussen Mexico en de VS.
In 1990  werd zo’n tunnel tussen Tijuana en San Diego ontdekt. Honderden meters lang. Voorzien van een geavanceerd ontluchtingssysteem, en opnieuw: lopende banden, waarmee de cocaïne ondergronds met tonnen tegelijk Amerika binnenrolde.
Uit voorzorg had Guzmán de gravers van de tunnel laten afmaken.

Ruzie met de neefjes
De ‘Federatie’. Zo heette het samenwerkingsverband van ‘hanen’ uit Sinaloa, die inmiddels langs de hele grens met de VS hun drugskartels hadden opgericht. ‘Peetvader’ Felix Gallardo is de baas van het stel. Maar in 1989 wordt hij opgepakt. ‘El Chapo’ Guzmán volgt zijn Peetvader op als baas van de Federatie.
En dan gaat het mis. Guzmán heeft niet de diplomatieke kwaliteiten van de oude Felix Gallardo. Hij krijgt slaande ruzie met een paar van de neefjes van de gevangen Godfather: de broertjes Arellano Felix, die sinds een paar jaar het Tijuana-kartel runnen.

Eerste afgehakte hoofd
De oorlog gaat over territorium en drugsopbrensten. Maar ook over vrouwen.
Een clanlid van de neefjes uit Tijuana verleidt de vrouw van Guzmán’s rechter hand. Hij bedrijft de liefde met haar in een chique hotel in San Francisco. Daarna hakt hij haar hoofd af, en stuurt het in een koelbox terug naar haar man in Sinaloa.
Voor het eerst worden alle oude erecodes van Sinaloa overtreden: even later worden ook haar kinderen vermoord.
Het zijn dus de vijanden van Guzmán die de inmiddels ‘normale’ praktijk van het afhakken van hoofden in de Mexicaanse drugsmaffia introduceren.

‘Vergissinkje’
Guzmán slaat terug. Hij laat 9 familieleden van zijn oude ‘Peetoom’ vermoorden.
Voor de gevangen Godfather is nu duidelijk: zijn voormalige oogappel moet dood.
Op 24 mei 1993 nemen killers van de Felix-clan de auto van ‘El Chapo’ Gusmán onder vuur op het vliegveld van de stad Guadalajara. Maar wie valt er met kogels doorboord uit de auto? Niet Guzmán. Maar de aartsbisschop van de stad,  kardinaal Posadas. De killers hadden, per ongeluk of niet, de foute auto beschoten.
De moord op de katholieke geestelijke schokt het land. En voor het eerst wordt er serieus jacht op de drugsbazen gemaakt.
Twee weken later wordt Guzmán gepakt, en opgesloten in een superbeveiligde gevangenis.

Gevangenis als privé-paleis
Mobiele telefoons, restaurant-eten, vrouwen en viagra. Net als vroeger wijlen drugsbaas Pablo Escobar in Colombia, bouwt ‘El Chapo’ Guzmán  nu ook Mexico zijn gevangenis om tot een privé-paleis. Van één van zijn minnaressen in de gevangenis, komt de enige directe getuigenis over het karakter van Guzmán: een analfabete romanticus.
‘Hij schreef me liefdesbrieven. Niet zelf, maar ik weet dat hij ze dicteerde’, vertelt de gevangen politie-agente Zulema Hernández. Ook zij kwam uit Sinaloa. En ook zij had een moeilijke jeugd gehad.‘We begrepen elkaar’, vertelde ze tegen het weekblad Proceso. ‘Dezelfde angst om terug te vallen in de armoede van daar. Vaak gingen we niet eens met elkaar naar bed. Dan hield hij me alleen naakt in zijn armen. En ik wist dat hij zin had om te huilen.’

Ontsnapt in wasmand
Jaren later wordt Zulema dood aangetroffen in de kofferbak van een auto.
Maar dan is ‘El Chapo’ Guzmán alweer vele vrouwen, en een spectaculaire gevangenis-ontsnapping verder.
Op 19 januari 2001 laat Guzmán zich, verstopt in een wasmand, de gevangenis van Puente Grande uitrollen.

Restaurants
De legandarische drugsbaas is sindsdien is hij vele malen gespot. Maar nooit meer gepakt.
‘Guzmán kwam het restaurant binnen, vooraf gegaan door zijn bodyguards’, beschrijven getuigen in een rapport van de Mexicaanse veiligheidsdienst. ‘Ze namen al onze mobiele telefoons in beslag, en niemand mocht weg.’
Als compensatie voor hun korte vrijheidsberoving, betaalde de boss wel de rekening voor de restaurantgasten.

Hacienda
Ook brengt Guzmán regelmatig een bezoek aan zijn hacienda in de bergen van Noord-Mexico, zeggen de veiligheidsdiensten. Daar verbouwt hij nog steeds de marihuana van zijn vader. Er is een privé-landingsbaan, en tunnels om te ontsnappen.
De laatste keer is hij gespot met karavaan van zes auto’s, geëscorteerd en beschermd door onderdelen van hetzelfde Mexicaanse leger dat hem zou moet arresteren.

18-jarig koninginnetje getrouwd
Maar de meeste tijd brengt hij door in het onherbergzame gebied van zijn geboortestaat Sinaloa. Vorig jaar trouwde hij er in een minuscuul dorpje een met een 18-jarig  schoonheidskoninginnetje. ‘El Chapo’ Guzmán had de schoonheidswedstrijd in het dorp zelf georganiseerd. Met veel van de traditionele hoempamuziek, cowboypakken, kratten whisky en wedstrijden ‘paardendansen’.

Als Bin Laden
En hier ligt uiteindelijk ook het antwoord op de vraag hoe een half analfabete boer de machtigste drugsbaas ter wereld kan worden:  door zijn geboortegrond Sinaloa.
De maffiose zwijplicht is er volgens de experts nog groter dan op Sicilië. Drugsgeld de enige rijkdom die er is, en de macht van de daar aanbeden ‘hanen’ onbreekbaar.
Even ongrijpbaar als Osama Bin Laden zit  ‘El Chapo’ Guzmán in de bergen van Sinaloa. Helikopters of een legerkaravaan kan hij kilometers ver al zien aankomen.