Elite-troepen van Rio

Hij heette André. Hij was een jaar of 20, vol snoeshanerij. Ik ontmoette hem soms bij de pooltafel in het barretje om de hoek. Nu zal ik zijn olijke zwarte gezicht nooit meer zien.
Sinds gisteren bestaat André niet meer. Vermoord door de elitetroepen van de politie van Rio.

Dezelfde speciale eenheid als van de film Tropa de Elite. Eveneens sinds gisteren in de Nederlandse bioscoop te zien.

Geweldsfilm
“Laat u niet bedotten. ‘Tropa de Elite” pretendeert een ongefilterde blik op de werkelijkheid te geven, maar is een met veel geweld opgeblazen actiefilm over een Braziliaanse Dirty Harry“, zegt de Filmkrant erover.

Helaas. Ook vandaag leer ik: het geweld in de film is niet opgeblazen. De ‘ongefilterde werkelijkheid’ in Rio is die van elke dag.

Bidden dat kogels ons niet raken
“Daar kwamen ze weer met hun doodskop op hun zwarte uniformen”, vertelt mijn buurvrouw Lena over de actie van gisteren. “Dus daar lagen we weer tegen de grond gedrukt achter de ijskast, biddend dat de kogels ons niet raakten.” Haar moeder, die zoals elke maand op bezoek was, moest er helemaal van schelden: “Porra, spartel ik bij jullie weer als een idioot over de grond.”

Oerwoudkant
Lena woont met haar man en vier kinderen in een hutje helemaal boven, aan de oerwoudkant van de sloppenwijk Morro dos Prazeres naast mijn huis. De elitetroepen kwamen onverwacht dit keer. Uit het bos. Lena rende naar het voetbalveldje om haar twee jongsten daar weg te halen. “Maar het begon al voor ik weer thuis was.” Ze doet het schieten na, en hoe ze haar zoontjes in galop achter zich aansleept.

In de vuurlinie
Van half vier tot vijf uur ’s middags lag ze op de vloer van haar huisje. Middenin de vuurlinie van het gevecht met de drugsbazen. De watertank op haar dak werd lek geschoten. “Zegt mijn man: waar komt die regen vandaan? Zeg ik: het is stralend weer, man. Zegt hij: oh, dan krijgen we die douche van onze tank.” Ook boren zich twee kogels boven het bed in de muur van de kinderkamer: “Groter dan avocados”, wijst Lena met haar handen.

Gevangene
Toen het schieten bedaarde ging ze naar buiten. Op zoek naar haar oudste dochter die nog op school zat. Aangekomen bij het voetbalveldje ziet ze de agenten met een gevangene: “Hij was niet om aan te zien. Zijn gezicht was dik van de klappen. Het was André.”

We wisten het allemaal. Hoe zijn moeder bij een evangelische kerk zit, en weinig tijd voor haar kroost heeft. Veel haleluja, elke dag naar de dienst, en onder de kalemeringspillen bovendien. Zijn vader, die in een andere wijk woont, probeerde het met scholen en cursussen voor zijn zoon. “Maar er is geen werk he”, zegt Lena. Vier maanden geleden sloot André zich aan bij “zij die niet deugen”: de drugsbende die de wijk beheerst.

‘Zij die niet deugen’
“Dus ik zoek zijn moeder”, vertelt Lena verder. “Dat ze ernaar toegaat om hem te redden. Dat ze zijn identiteitspapieren gaat brengen. Maar niemand wilde met haar mee. Niemand durfde. Uiteindelijk ging er iemand mee van haar kerk. Maar het was al te laat. De agenten hadden hem meegenomen naar het bos.”

Gemarteld
Iedereen in de sloppenwijken van Rio weet wat dit betekent: “naar het bos.” De hele nacht hebben zijn moeder en zijn kameraden in de Morro dos Prazeres naar hem gezocht. Pas vanochtend werd André gevonden. In een afgrond, tussen zijn afgerukte kleren, vlakbij Lena’s huisje.

“Het was heel lelijk wat ze met hem gedaan hebben”, zegt Lena. Haar handen zweven door de lucht in een poging het beeld te beschrijven. “Zijn ogen waren rondom verbrand. Sigarettenpeuken, denk ik. Er waren ook snijwonden. Veel sneeen. Sneeen in zijn borst,op zijn dijen, en zijn ene voet was af gehakt.”

Die ene jongen
Lena schudt haar hoofd. Toch raar, zegt ze. Zo’n hele inval, en alleen die jongen. Geen drugs, geen wapens; niets heeft onze elite-eenheid gepakt of gevonden. Alleen die ene jongen. “En belangrijk of hoog zal André wel niet geweest zijn, na pas vier maanden in de drugshandel”, becijfert Lena. “De drugsbazen hebben ons niet eens een dag van rouw opgelegd.”