Cocaboeren in Peru

Boerin Ana Consuelo wilde wel praten. In razend tempo stapte ze over haar cocaveldje; haar lammetje achter zich aan. Woedend dat de Peruaanse regering haar en de andere cocaboeren 'narcoterroristen' noemt. Verontwaardigd ook over de noodsituatie die in de Vergeten Vallei is uitgeroepen. Want dat betekent ook dat de vrijheid van organisatie voor de coca-boeren is opgeschort.

NOS Journaal: Het Witte Spoor: Cocaboeren in Peru
Radio 1: Het Witte Spoor: Peru

"Mijn hele leven al vecht ik voor ons heilige cocablad", zegt ze. "En ik ben niet van plan daar nu mee op te houden."

Ballon-effect
De cocaboeren in Peru zijn goed georganiseerd. En dat zijn ze al dertig jaar. Voordat Colombia in de jaren '90 de grootste coca-producent ter wereld werd, haalden de Colombiaanse kartel-bazen hun cocabladen hier. Nu in Colombia door de Amerikaanse besproeiingen met gif de coca-oogst iets omlaag gaat, leeft hij in Peru weer op.
Het 'ballon-effect' noemen de experts dat: als je het híér wegknijpt, popt het dáár weer op. Want zolang de Westerse neus om wit poeder blijft vragen, gaat de productie van cocabladeren door. Vandaar dat de Vergeten Vallei in het oosten van Peru nu de grootste levancier van de coca-blaadjes voor cocaïne is.

Veldje coca
Gelijk bij aankomst in het stadje Pichari mag ik meedoen aan een vergadering van cocaboeren. Uit elk district een afgevaardigde. Sommigen hebben dagen gelopen om op de vergadering te komen. Zonder uitzondering kleine indiaanse boertjes, die met de opbrengst van een veldje coca naast andere gewassen het hoofd boven water proberen te houden.

Ik leg uit dat ik graag iemand op zijn veldje wil filmen. "Geen probleem", zegt de voorzitter. Ik kies die boer uit met dat mooie getaande gezicht. Na de vergadering rekent hij me precies voor wat hij met zijn veldje cacao verdient, en wat met de coca. Acht keer meer met de coca. Straks, om één uur, neemt hij me mee naar huis. Dan kan ik het zelf zien: de miezerige 700 euro per jaar die hij aan zijn cocablaadjes verdient maken hem nog geen 'drugsbaron'.

Uilskuiken
Het wordt twee uur en drie uur. Maar de boer komt niet opdagen. Ook de voorzitter van de coca-boerenbond is foetsie. Op het dorpsplein raak ik aan de praat. "Geen probleem", zegt een jonge boer met een grote mond. "Ik neem je wel mee naar ons familieveld".

Aan het eind van de middag sta ik dan eindelijk op een cocaveldje. Prachtig licht. En prachtig is ook zijn oma die in haar traditionele kleren aan het plukken is. Drie, twee, één: "Hoeveel verdien je nou met een kilo van deze blaadjes?", vraag ik de jongen, als de camera draait. Stilte. Gekuch. Opnieuw proberen. De jongen wordt steeds nerveuzer. Op de achtergrond verbetert zijn oma: "Nee uilskuiken, die mevrouw wil de prijs per kílo weten."

Effect als koffie
En zo kwam ik haar tegen, de goedgebekte Ana Consuelo. Al dertig jaar strijd voor haar cocablad: "Wij indianen kauwen dat blad. Al honderden jaren. Het stilt onze honger, en het maakt dat we zin hebben met onze mannen te vrijen", zegt ze met haar stoute lach.

Inderdaad, het kauwen van het coca heeft ongeveer het effect als het drinken van koffie. Toch staat het blad sinds 1961 op de lijst van verboden middelen van de Verenigde Naties. Alleen omdat je er cocaïne van kan maken. "Wíj zijn geen drugsgebruikers. Dat zijn jullie, die er chemische dingen mee doen die ons niet interesseren", zegt Ana Consuelo.

Politiek bindmiddel
Ze maakte mee dat haar broer op een demonstratie van cocaboeren werd doodgeschoten. En dat haar leider, Nelson Palomino, gevangen werd gezet. "Maar hier sta ik en ik vecht tot mijn laatste snik", zei ze daar op haar veldje. "Straks hebben wij ook hier een cocaboer als president."

En terwijl de zon onder ging, en Ana Consuelo haar blaadjes kauwde, bedacht ik: dit is dus het ándere ballon-effect. Hoe harder de repressie tegen de boeren die het cocablad verbouwen, hoe sterker dat blad een politiek bindmiddel wordt. Het cocablad voedt een hele culturele omslag.

Niet voor niks is in buurland Bolivia de eerste indiaanse president uit de geschiedenis een cocaboer. En niet voor niks komen sinds twee jaar ook in Peru de indianen in het parlement voort uit de beweging van cocaboeren.