Kinderpornozaak Brazilië in doofpot

Voor de Nederlandse politiek is het over, maar niet voor de 24 Braziliaanse meisjes die slachtoffer waren van twee Nederlandse kinderpornohandelaren die door de Braziliaanse rechter veroordeeld zijn tot 11 en 8 jaar gevangenisstraf. Dankzij noodpaspoorten, afgegeven door het Nederlandse consulaat in Rio de Janeiro, konden de pornobazen vorig jaar februari hun straf ontlopen en naar Nederland ontsnappen, waar ze nog steeds vrij rondlopen. Door Marjon van Royen

Rio de Janeiro, 23 september 2005 | "Dit gaat nooit meer over", zegt Natalia op haar smalle meisjesbed in het stadje Nova Friburgo bij Rio, waar de pornofoto’s werden genomen. Nog steeds gaan haar foto’s de wereld rond via de sites van het in Julianadorp gevestigde pornobedrijf Dutch Adult Entertainment van de Hollandse marineofficier Jerry K. en zijn vrouw Caroline. "Ik word hier op straat uitgemaakt voor hoer. Iedereen kent mijn foto’s. Ik ben al mijn vriendinnetjes, iedereen kwijtgeraakt, toen de arrestatie van die mannen hier in de krant kwam. Jongens en mannen op straat vragen of ik voor 1 real ook niet voor hún mijn kleren wil uittrekken."

Ze  bijt op haar lip. Eén real, 30 eurocent. Dat was het bedrag dat ze per foto uitbetaald kreeg van de pornobazen.  "Ik weet niet hoe ik hier ooit vanaf moet komen", zegt ze. Veel kansen heeft ze niet. Voor 'straf' heeft haar vader haar van school afgehaald. Ze woont, samen met haar moeder in een armoedig hutje in een van de sloppenwijken van Nova Friburgo. 

"Wij hebben alles gedaan om die mannen achter de tralies te krijgen," verzucht ze. "We hebben keer op keer verklaringen moeten afleggen. We zijn bij de rechtbank herkend en belaagd. Het ergste was toen de politie die foto’s aan mijn moeder en mijn vader liet zien. De schaamte! En nu ontlopen ze op deze manier hun straf! Dat vind ik oneerlijk."

Minachting voor rechten kinderen
Onrechtvaardig, onrechtmatig en getuige van 'diepe minachtig voor de rechten van kinderen in de derde wereld'. Dat is dan ook de reden dat het Braziliaanse samenwerkingsverband van mensen- en kinderrechtenorganisaties Trama slachtoffers van de pornobazen uit Julianadorp bijstaat in een proces tegen de Nederlandse staat. De procedure is deze week donderdag bij de federale rechtbank in de hoofdstad Brasilia aangespannen. 

Trama eist schadevergoeding voor de meisjes, en een spijtbetuiging van Nederland dat door het verstrekken van de noodpaspoorten 'actief heeft meegewerkt aan het onttrekken van misdadigers aan de rechtsgang van een soeverein land.'

"Hoe is het mogelijk," zegt advocaat Michelle Gueraldi van Trama. "Zowel het Nederlandse consulaat in Rio, als het Departement in Den Haag wisten van de processen en veroordelingen van de twee. Dat heeft uw minister van buitenlandse zaken zelf toegegeven. Nederland was er ook van op de hoogte dat de paspoorten van Jerry K. en zijn zwager Johan T. door de Braziliaanse justitie in beslag waren genomen om te voorkomen dat ze het land zouden ontvluchten."

"Sterker nog," zegt Gueraldi. "Het consulaat had zich schriftelijk bij de Braziliaanse justitie garant gesteld erover te waken dat verdachten het district van de misdaad niet zullen verlaten." Dat was de voorwaarde die de Braziliaanse rechter in augustus 2003 eraan verbond om de zwagers, na elf maanden voorarrest, voorlopig in vrijheid te stellen.

Betreurenswaardige procedurefout
Op 5 december 2003 worden de twee veroordeeld tot 11 en 8 jaar voor het laten maken en verspreiden meer dan 8500 pornofoto’s van minderjarige Braziliaanse meisjes. De rechter beveelt 'per direct en met spoed' de arrestatie van de zwagers. Maar hun, eveneens door het consulaat aangewezen advocaat, krijgt bij een andere rechter toestemming ook het hoger beroep in vrijheid af te wachten. 

Het consulaat doet daarop een poging de paspoorten bij de Braziliaanse politie terug te krijgen: ze zouden eigendom zijn van de Nederandse staat. Ze krijgen, uiteraard, nul op het rekest. Dan, op 19 februari 2004 schrijft het consulaat generaal van Rio twee noodpaspoorten uit. Met de reisdocumenten EA02429.25 en EA02429.12 weten de kinderpornobazen zich, via Paraguay, voorgoed aan de Braziliaanse justitie onttrekken. Tussen Nederland en Brazilië bestaat immers geen uitleveringsverdrag. 

"In onze optiek gaat het niet om een betreurenswaardige procedurele fout, zoals uw minister van buitenlandse zaken stelt," zegt advocaat Gueraldi "maar om de moedwillige schending van alle internationale verdragen over het tegengaan van kinderporno die door uw land zijn getekend. Het ziet ernaar uit dat uw regering de bescherming van zijn eigen landgenoten stelt boven de bescherming van kinderen in Brazilie die door diezelfde landgenoten voor hun leven zijn getekend."

Samba van Bot
Inderdaad heeft minister Bot een merkwaardige samba opgevoerd sinds het VARA-programma Zembla de zaak in september vorig jaar voor het eerst aan het licht bracht. In eerste instantie ontkende het ministerie simpelweg dat er iets fout was aan het verstrekken van noodpaspoorten aan kinderpornohandelaren. Bot beriep zich op de Nederlandse Paspoortwet van 1813 waarin zou staan dat het consulaat verplicht is elke Nederlander een reisdocument te verschaffen, 'of ze nu veroordeeld zijn of niet.'

De minister draait vervolgens de zaak om en legt de 'fout' bij de belofte die het Consulaat Generaal van Rio aan de Braziliaanse justitie had. In een brief had het consulaat beloofd erover te waken dat de twee het land niet zouden verlaten. "Dat had nooit mogen gebeuren. Het is namenlijk vast beleid dat garantieverklaringen nooit worden afgegeven." Om deze ongerechtigheid te onderzoeken, zou hij de ambassadeur uit Brasilia op de consul-generaal van Rio afsturen. 

Intussen toonde Bot zich zo overtuigd van de rechtmatigheid van de paspoortverstrekking dat hij niet inzag waarom hij zich zou moeten schamen: 'excuses gaan we niet aanbieden.' Maar onder druk van de pers en kamervragen ziet Bot zich gedwongen nieuwe danspasjes uit te vinden. Tijdens een debat in commissie van buitenlandse zaken, begin november, zegt hij voor het eerst de gang van zaken te 'betreuren': "Er zijn fouten gemaakt, ernstige fouten."

Eindelijk geeft hij toe dat er een 'foutieve interpretatie' van de paspoortwet is gemaakt. Maar gelukkig is dat probleem inmiddels opgelost: hij heeft een nieuwe instructie naar alle consulaten doen uitgegaan, zodat het het probleem zich in de toekomst hopenlijk niet meer zal voordoen.

Kous af
In Nederland is de verontwaardiging inmiddels hoog opgelaaid. De minister probeert de consul-generaal van Rio, Ronald Brouwer, alle schuld in de schoenen te duwen. Onder zíjn verantwoordelijkheid was immers de beruchte garantie aan de Braziliaanse justitie afgegeven. De ambassadeur was voor zijn onderzoek naar de consul-generaal in Rio afgereisd, en het ministerie beraadde zich op ‘stappen’ tegen Brouwer. En toen lekte uit dat de ambassadeur, die het 'onderzoek' naar Brouwer leidde, zélf de toesteming voor de garantiebrief had gegeven. Brouwer was met verlof in Nederland geweest. 

Met de afgifte van de noodpaspoorten had Brouwer niet in zijn eentje gehandeld, zo bleek: de consul-generaal had om schriftelijke instructie uit Den Haag gevraagd, en die had hij gekregen. Bot en zijn hele ministerie waren dus van het begin af aan bij de zaak betrokken. Een 'ketenfout' noemde Bot het desastreuze optreden van de Nederlandse staat toen hij in de kamercommissie het mes op de keel kreeg. De consul-generaal mocht blijven, en ook alle anderen. Daarmee was de kous in Nederland af. 

"We hebben de minachting van onze familie en de hele stad, omdat we hebben meegewerkt die misdadigers veroordeeld te krijgen. En nu doet Nederland of we niets zijn, nul," zegt Maria, een ander slachtoffer van de pornobazen in Nova Friburgo. "Die gedachte dat kan ik niet verdragen."

Boos op Nederland
Ook de hoofdofficier van justitie die het proces tegen de pornozwagers leidde is boos op Nederland. In oktober vorig jaar begon hij een strafrechtelijk onderzoek naar consul generaal Ronald Brouwer. "De Nederlandse staat heeft het me zo moeilijk mogelijk gemaakt om antwoord te krijgen op mijn vragen", vertelt hoofdofficier Jessé dos Santos in zijn kantoor in Nova Friburgo. Inzage in de papieren kreeg hij niet, omdat Nederland zich beriep op diplomatieke onschendbaarheid. 

Uiteindelijk, op 11 mei dit jaar, kwam er een brief van de Nederlandse ambassadeur. De Nederlandse staat geeft toe dat er fouten zijn gemaakt. Maar uiteindelijk wordt de verantwoordelijkheid bij de Braziliaanse justitie gelegd. Zíj hebben immers de toegestaan dat de pornobazen hun processen in vrijheid konden afwachten. "Daarom was het de beslissing van de Braziliaanse justitie die het mogelijk maakte dat de verdachten zich uit de voeten konden maken,’ besluit de ambassade in zijn brief. 

Dos Santos is teleurgesteld. "Ik had nooit gedacht dat Nederland verdachten van een misdaad als kinderpornografie op een dergelijke manier de hand boven het hoofd zou houden." Hij vertelt dat hij in Brasilia een verzoek zal indienen om Brouwer 'persona non grata' te laten verklaren. 

Zwembad
Via de kranten kon Brazilië vernemen dat Brouwer (60) deze maand met pensioen gaat, en een appartement op Copacabana heeft gekocht omdat hij 'verliefd' op Rio is. In een groot artikel werd in de Jornal do Brasil zijn afscheidsfeest voor de high society van Rio beschreven. In het dagblad O Globo ging over de culturele partijen die hij aan de rand het zwembad van de consulaire woning organiseerde. 

"Zelden heb ik iemand gezien die zich zo goed in het culturele leven van een stad integreert". "Nooit heb ik iemand gezien die zo in cultuur is geinteresseerd." Met lovende woorden wordt gesproken over de collectie van 150 CD’s met Braziliaanse muziek die consul generaal Brouwer heeft aangelegd. 

Maar niet één woord over de 24 meisjes die in Nova Friburgo achterblijven. "Wij willen dat de Nederlandse overheid op zijn minst inziet hoezeer ze het rechtsgevoel van deze minderjarige meisjes hebben geschonden,’ zegt Trama-advocaat Michelle Gueraldi.